سفته چیست؟
بر اساس قانون تجارت و عرف معاملاتی، سفته، سند تجاری است که به موجب ان، تنظیم کننده و امضا کننده سفته، پرداخت مبلغ تعیین شده در سفته را در تاریخ معین یا عندالمطالبه توسط حامل سفته و یا دارنده سفته تعهد نموده و ملزم به پرداخت و کارسازی مبلغ مندرج در ان می‌باشد. در معاملات تجاری، چک بیشتر از سفته رواج دارد، چرا که در چک مبلغی معین نشده است و در هر برگ چک، صادر کننده میتواند هر مبلغی درج نماید. اما مبالغ مندرج در سفته مشخص است و بر روی هر برگ سفته درج شده است. هر برگ سفته برای مبالغی خاص به کار می رود و بیش از مبلغی که در سفته قید شده معتبر نیست.
آموزشگاه حسابداری رشت
سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ
سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ در روابط بین کارگر و کارفرما و یا معاملات تجاری که اشخاص انجام می دهند، مرسوم شده است. نحوه تنظیم سفته ضمانت یا سفته بابت حسن انجام کار، میتواند کمک بزرگی جهت پیشگیری از سو استفاده از سفته بدون تاریخ و یا سفته ضمانت کار نماید. سفته مانند چک، نوعی سند تجاری محسوب می‌شود که در ظاهر و محتوا تفاوت های بسیاری با چک دارد. اگر سفته بابت بدهی و یا پرداخت اقساط در مواعد معین تنظیم و تسلیم طلبکار شود، در معنی واقعی خود به کار رفته است. اما گاهی سفته بابت ضمانت کار یا به عبارت بهتر، سفته، بابت حسن انجام کار و یا سفته بدون تاریخ جهت تضمین، صادر و تحویل کارفرما یا طلبکار می‌شود.
نحوه تنظیم سفته
سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ و سفته معمولی، باید به نحو صحیح و مشخص تنظیم شود تا موجب سو استفاده از سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ فراهم نشود. الزاماتی که برای صدور سفته باید رعایت شوند، به شرح زیر می باشد:
درج تاریخ بر روی سفته و همچنین نقش امضا و مهر
مبلغی که باید پرداخت شود باید علاوه بر روی سفته، در محل مخصوص نیز درج شود
مشخصات گیرنده وجه سفته و تاریخ پرداخت وجه و یا قید عندالمطالبه باید محض رایت در محل تاریخ
نام و نام خانوادگی صادر کننده سفته و نوشتن محل اقامت وی
نکات مهم درباره سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ
اگر سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ، بدون قید نام گیرنده، تنظیم شود، هر شخص میتواند در سر رسید سفته را وصول نماید.
در صورتی که سفته در وجه شخص معینی صادر می‌شود، عبارت حواله کرد در متن سفته، این اجازه را می‌دهد که هر شخص نیست در مطالبه وجه سفته اقدام نماید. خط زدن عبارت حواله کرد در متن سفته به دارنده امکان می‌دهد که با ظهر نویسی، سفته را به اشخاص ثالث منتقل کند.
اگر در مقابل تاریخ سفته ضمانت و سفته بدون تاریخ عبارت عندالمطالبه‌یا به محض رویت درج شود متعهد و امضا کننده سفته مکلف است به محض مطالبه، وجه ان را پرداخت نماید.
ظهرنویسی سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ
برای وصول وجه سفته می توان با پشت نویسی ان را در اختیار فرد دیگری قرارداد تا نسبت به وصول وجه سفته اقدام نماید و یا اینکه با ظهرنویسی، نسبت به انتقال کامل حق به شخص ثالث اقدام نمود.
واخواست سفته
ذینفع سفته مکلف است ظرف ده روز از تاریخ سر رسید سفته، نسبت به واخواست سفته اقدام نماید. واخواست سفته یعنی اعتراض به عدم پرداخت وجه سفته در تاریخ مقرر برگه واخواست سفته از دادگستری و بانک، قابل تهیه است. واخواست نامه در سه نسخه تنظیم می‌شود و توسط دارنده سفته امضا شده و پس از الصاق تمبر، به صادر کننده سفته ابلاغ می‌شود. در صورت عدم پرداخت وجه سفته، پس از ابلاغ واخواست، ذینفع میتواند از طریق تقدیم دادخواست در محاکم دادگستری نسبت به مطالبه وجه سفته از صادر کننده و ظهرنویس ها اقدام نماید.
مسوولیت کیفری دارنده سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ
اگر در متن سفته قید شده باشد که سفته بابت ضمانت کار و حسن انجام کار صادر شده است و یا نداشتن تاریخ در متن سفته قید شده باشد و دارنده سفته بدون اثبات تقصیر در انجام کار و یا ورود خسارت در انجام کار مورد توافق طرفین، نسبت به دادخواست سفته یا مطالبه وجه سفته اقدام نماید، ممکن است این اقدام وی خیانت در امانت محسوب شود. اما نظر عده ای از قضات و حقوقدانان درباره سفته بدون تاریخ متفاوت است. بسیاری از حقوقدانان عدم درج تاریخ در سفته تنظیم شده و یا چک صادر شده را نوعی اعطای وکالت به دارنده این اسناد تجاری قلمداد می کنند که به دارنده، این اختیار را داده است که هر زمان بخواهد میتواند با درج تاریخ بر روی سفته با چک، نسبت به وصول وجه ان اقدام نماید.
نحوه تنظیم سفته ضمانت
جهت جلوگیری از سو استفاده احتمالی از سفته ضمانت کار، سفته بدون تاریخ و یا سفته تضمین در معاملات، می توان صدور و تحویل سفته را در قرارداد قید نمود. در قراردادها، می توان داور مرضی الطرفین و یا داور اختصاصی، قرارداد تا در صورت بروز اختلاف و صدور رای داوری مبنی بر وقوع خسارت و ضرر و زیان، از محل سفته ضمانت کار یا سفته بدون تاریخ، خسارت وارده قابل دریافت و وصول باشد. حال اگر به هر دلیلی اختلاف بین کارگر و کارفرما پیش آید که منجر به عدم همکاری شود و کارفرما از استرداد سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ، خودداری می‌نماید امکان طرح دعوا وجود دارد.
نحوه پس گرفتن سفته از کارفرما
در صورتی که سفته ضمانت کار و یا سفته بدون تاریخ یا سفید امضا تحویل کارفرما شده باشد، بهتر است رسیدی و یا قراردادی که ثابت کننده این موضوع می باشد را اخذ نماییم. در صورت عدم استرداد سفته ضمانت کار، ابتدا با ارسال اظهارنامه قانونی، وی به کارفرما اعلام نمایید که نسبت به استرداد سفته ضمانت کار اقدام نماید. در صورتی که با ابلاغ اظهارنامه، نسبت به استرداد سفته اقدام ننمود. میتوانید با تقدیم دادخواست استرداد سفته، وابسته داشتن دلایل کافی ازجمله رسید سفته و یا شهادت حداقل دو شاهد، نسبت به استرداد سفته و پس گرفتن ان از کارفرما اقدام نمایید.
مطالبه وجه سفته از ظهرنویس
دارنده سفته و ذینفع، میتواند در هنگام تقدیم دادخواست مطالبه وجه سفته، نام امضا کننده و پشت نویس ها را در ستون خوانده درج نماید. به عبارت دیگر، ظهرنویس ها و صادر کننده سفته، مسوولیت تضامنی در پرداخت وجه سفته دارند. هر کدام از ظهر نویس ها نیز می‌توانند جهت وصول وجه به ید ماقبل خود رجوع نموده وجه پرداختی به طلبکار را مطالبه کنند. دادخواست مطالبه وجه سفته، ازجمله دعاوی مالی است و نیاز به پرداخت هزینه دادرسی دعاوی مالی دارد. دعوای استرداد سفته از کارفرما و یا استرداد سفته ضمانت کار، نیز معادل مبلغ مندرج در سفته، به عنوان دعوای مالی محسوب شده و پرداخت هزینه دادرسی، لازمه طرح دعوا و تشکیل پرونده می‌باشد.
ادعای جعل در محتو یات سفته
در صورتی که مبالغ مندرج در سفته دستکاری شده باشد و یا تاریخ مندرج در سفته دستکاری شده باشد،امکان ادعای جعل در سفته وجود دارد. باید توجه داشت که ادعای غیر مستند جعل در پرونده‌های حقوقی که مورد توصیه بعضی از کارشناسان حقوقی قرار می گیرد، عمل درستی نبوده و مدعی جعل در صورت عدم اثبات وقوع جعل در سند تجاری مانند سفته و چک، ممکن است با اتهام افترا روبرو شود.
وکیل و مشاور حقوقی درباره سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ
در صورتی که سفته ای بدون تاریخ و بدون مندرجات اصطلاحا سفید امضا صادر شده باشد، درج تاریخ و مبلغ در صورت تحقق شرایط تعیین شده بین طرفین بلا اشکال است. اما اگر شرطی جهت پرداخت وجه سفته در متن سفته و یا طی قرارداد جداگانه ای، مقرر شده باشد، بهتر است به ان شرط ترتیب اثر داده شود.
وجود پرونده‌های بسیار زیاد درباره مشکلات کارمندان در استرداد و پس گرفتن سفته ضمانت کار و سفته بدون تاریخ از کارفرما، گواهی بر وجود نقطه ضعف در تنظیم صحیح سفته می‌باشد.
قانون در این باره چه می گوید؟
در قرارداد کاری که دو طرف با رضایت یکدیگر منعقد می کنند، آیا کارفرما از نظر قانونی می تواند از کارگر تضمیناتی مانند چک و سفته اخذ کند و آیا ارائه این تضمینات در مراجع حل اختلاف، موثر در تصمیم گیری و صدور رای خواهدبود؟ در قانون کار و مقررات تبعی آن در خصوص اخذ وثیقه و تضمیناتی از این قبیل، پیش بینی خاصی به عمل نیامده است، ضمن این که شرایط کار و تعهدات موجود در قرارداد کار تا جایی که مخالفت با قانون و مقررات جاری پیدا نکند، با توافق دو طرف تعیین می شود. در عین حال مراجع حل اختلاف به چک و سفته اخذشده از کارگر که کارفرما در این مراجع تسلیم می کند، بی اعتناسب و رای خود را بدون پرداختن به آثار حقوقی و تبعات ناشی از این گونه تضمینات صادر می کند.
بعضی از کارفرمایان، بستن قرارداد یا حتی به کارگیری بدون قرارداد کارگر را موکول به دریافت چک یا سفته می کنند. یکی از دلایل دریافت چک یا سفته توسط برخی کارفرماها، از کارگران، جلوگیری از شکایت احتمالی آنها نسبت به دستمزد و حقوق پرداخت شده است. باید توجه داشته باشیم که دریافت چک و سفته، به خودی خود ممنوع نیست. گاه گرفتن تضمین به این دلیل است که کارگر وسایل یا اشیای گرانبهایی را برای انجام مسئولیتش از کارفرما دریافت کرده است. در چنین شرایطی دریافت چک یا سفته، به عنوان ضمانت حفظ و بازگرداندن وسایل تحویل داده شده به کارگر، ارتباطی به قرارداد کار ندارد و امری عادی تلقی می شود. با این حال مشکل عمده در گرفتن چک، صرف دریافت آن نیست، بلکه سوءاستفاده ای است که ممکن است از آن انجام شود.
به این ترتیب وقتی کارگر به دلیل پرداخت نکردن کامل دستمزد و حقوق از کارفرما به اداره کار شکایت می کند، کارفرما ضمن تهدید او به طرح شکایت کیفری، به دلیل صدور چک بی محل، این تهدید را وجه المصالحه قرار می دهد و کارگر را ناچار به پس گرفتن شکایت خود می کند. در این زمینه، این دو نکته مهم است؛ نخست این که، به استناد ماده 13 قانون صدور چک و بندهای پنجگانه آن، چک سفیدامضا یا چکی که بابت انجام تعهد یا معامله صادر شده است، قابل تعقیب کیفری نیست. بنابراین در متن چک، حتما صادر شدن آن برای ضمانت در برابر انجام تعهد را قید کنید.
دوم این که، طبق ماده 673 قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم)، هر کس از سفیدمُهر یا سفیدامضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده است، سوءاستفاده کند، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهدشد. همچنین به استناد ماده 674 همین قانون، اگر شخصی چک یا سفته را به صاحبش بازگرداند، به این معنی که نمی توانسته آن را خرج نکند، مورد سوءاستفاده قرار دهد یا آن را تلف کند و از بین ببرد، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهدشد.
gilan gilani
